Қостанай облысы әкімдігі білім басқармасының
Рудный қаласы білім бөлімінің « № 2 бөбекжайы»
коммуналдық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны
Мемлекеттік тіл-менің тілім
Қазақ тілі пәнінің оқытушысы:
Кусебаева М. А.
Кенжегалиева З.Ж.
Ана тілі - халықтың жаны
Абай
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес-мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтуынша, «қазақ тілі - қазақстандық қоғамның бірлігі мен тұтастығының факторына айналатын мемлекеттік тіл болу керек». Сондықтан тіл үйренуді мектеп жасына дейінгі кезден бастау керек. Қазақ тілінің оқытушысы ретіндегі біздің мақсатымыз - мемлекеттік тілді үйренуге деген қызығушылықты арттыру, ұлттық сана - сезімді тәрбиелеу, ата - бабаларымыздың ұлттық мәдениетін, салт-дәстүрін сақтауға және дамытуға ұмтылу [1].
Ол үшін біз алдымызға келесі міндеттерді қоямыз:
*топтағы балалардың бір - бірлерімен, балалар мен мұғалім арасында мейірімді көңіл күйдегі қарым - қатынасты тудыру;
*жаңа оқыту техналогияларын қолдана отырып, балалардың ұсынылған материалдарды жетік және нәтижелі қабылдауын қамтамасыз ету;
тапсырма, ойындарды жас ерекшеліктеріне сай ұсыну және ұсыну әдіс тәсілдерін білу;
*заманауи технологияларды, тиімді әдістемелік тәсілдерді қолдана отырып, материалды толық игеру үшін, сабақтың тиімділігі мен өнімділігі үшін қажетті жағдайлар жасау [2, 3 б.].
Аталған мақсаттар мен міндеттер орындалу үшін көп күш салу қажет. Оны қазақ тілі сабақтарында қалай жасай аламыз? Қандай жаңа формалар енгізу керек, балаларды немен қызықтыра аламыз? Балалар белсенді іс-әрекеттер мен практика арқылы үйренеді. Сондықтан, ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті ойын түрінде ғана өткізілу керек – саяхаттау, саусақты театр, үстел үстіндегі театрландырылған көрініс түрінде. Мектепке дейінгі ұйымда мемлекеттік тілді оқыту өзектілігінің өсуі, сондай-ақ оқыту процесін көрнекі етуге мүмкіндік беретін, қазақ тілін оқыту сапасын арттыру үшін оқыту процесін аралас, қызықты ету қажет деген гипотеза жасауға мүмкіндік беретін оқу-әдістемелік кешен құру қажеттілігі туындайды. Орыс тілінде оқытатын балабақшаларда қазақ тілін оқытудың негізгі міндеті тілді меңгерудің коммуникативтік аспектісін қамтамасыз ететін қарапайым дағдыларды, белгілі бір сөздік қорды қалыптастыру екенін ескере отырып, негізгі теориялық материалды ойын түрінде беруді орынды деп санаймыз.Осы қойылған мақсат қажетті теориялық базаны тез және тиімді игеруге мүмкіндік береді. Сабақтар ойын атмосферасы бірінші минуттан соңғы минутқа дейін орнығатындай етіп құрылады. Ол үшін біз «Тілге құрмет-елге құрмет» оқу-әдістемелік кешенін әзірледік [3].
Балабақшада балалар барлық мәліметтерді, жаңалықтарды бойларына ойын арқылы тез сіңдіреді және есте сақтап қалады.
Қазақ тілі сабақтарында балалардың қызметі мен жұмыс жасау түрлері әр түрлі ал бүкіл оқу процесі ортақ мақсатпен біріктірілген: баланың қазақ тілінде сөйлеу қабілетін дамыту. Әр сабақты түрлендіру үшін жұмыстың жаңа формаларын, әдістері мен мазмұнын іздеу және таңдау қажет.Біз қазақ тілін неғұрлым тиімді меңгеруді қамтамасыз ететін негізгі ережелерді әзірледік. Ең алдымен, материалды қайталауға және оны саналы қабылдауға назар аудару керек. Балалар не туралы сөйлесіп жатқанын түсінуі керек. Балалар айтылымда қателіктер жібермеуі керек, баланы дереу түзетіп, дұрыс айтылымды бекіту керек, бірақ мұны білдірмей және
жалықтырмайтындай жасау керек. Бұл болашақта жақсы нәтиже береді.Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде біз ашық түсті, түрлі-түсті материалдарды, әртүрлі атрибуттарды қолданамыз. Мұның бәрі балаға, сұрақтарға жауап бере отырып немесе бір ойын ойнай отырып, тезірек шоғырлануға және дұрыс жауап табуға көмектеседі. Орыс тілінде оқытатын балабақшаларда қазақ тілін оқытудың негізгі міндеті тілді меңгерудің коммуникативтік аспектісін қамтамасыз ететін қарапайым дағдыларды, белгілі бір сөздік қорды қалыптастыру екенін ескере отырып, негізгі теориялық материалды ойын түрінде беруді орынды деп санаймыз.Мұғалім жүріп, жүгіріп ойнайтын және тыныш отырып ойнайтын ойындарды кеңінен қолдана алады. Ойындарды әртүрлі мақсаттарда қолдануға болады: лексика туралы білімді енгізу және бекіту кезінде және ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру үшін. Сондай-ақ дұрыс айтылу дағдыларын қалыптастыру мақсатында ойындар қолданылады (Тіл туралы ертегі). Мұндай ойындар лексикалық қорды кеңейту үшін ғана емес, қазақ тілінің ерекше дыбыстарын айтылуын жаттықтыру үшін де қызмет етеді.
Қазіргі уақытта компьютерлік технологиялар білім беру процесіне белсенді енгізілуде, әсіресе қазақ тілін оқытуда. Жасалған электрондық құралдар, мультимедиялық кітаптар тілді меңгеруді едәуір жақсартады және сөйлеу қызметінің кейбір түрлерін дамытады. Жақында қосымша білім беру және мектепке дейінгі білім беру педагогтарына арналған «Тышқан алгоритмикасы» жаңа оқу-әдістемелік кешені жарыққа шықты. Жаппай роботтандыру және компьютерлендірумен қоса оқытудың заманауи стандарттарын есепке алатын кешен. Оқу-әдістемелік кешеннің элементтерін өз жұмысымызда қолданып көрдік. «Тышқан алгоритмикасын» жаңа сөздерді оқыту барысында, қысқа сөйлемдерді құрастыру үшін қолданамыз. Тапсырманы орындау кезінде «тышқан» алгоритмін қолдана отырып, мысалы «Түстер» тақырыбымен танысарда қажетті түс тауып алу үшін, балалардың ойлау қабілеті, логикасы, жасампаздығы дамиды. Сондай-ақ «Тышқан алгоритмикасын» «Жемістер-көкөністер» тақырыбымен таныстыру барысында жаңа сөздермен таныстыруға, бекітуге және «Тиінге қысқа азық жасауға көмектес» тақырыбы бойынша шағын әңгіме құрастыру барысында қолдануға болады. Мектеп жасына дейінгі балалар сұлба бойынша және өзінің ойы бойынша өз әрекеттерін жасай отырып, қарапайым механизмдерді түсінеді, оларды бағдарламалай алады. Болашақта мұндай балаларда тіл барьері біртіндеп азая бастайды, өйткені басқа тіл туған тілдей меңгеріледі. Кешенді қолданғаннан кейін балалар қазақ тілін жақсы қабылдайды, өзінің тіл қорын байытады, сұрақтарға жауап бере алады. Әрине, ойын формасында жүргізілетін қазақ тілінің сабағы оқыту бейнероликтері мен презентацияларсыз өтпейді. Балалармен бірге әндер мен тақпақтары бар роликтер көруге болады, сондай-ақ түрлі тақырыптарға қарапайым тақырыптық оқиғалар көруге болады: зообақта, менің кестем, отбасы, апта күндері және айлар және т.б. Жалпы бала өмірде ойын арқылы есейеді, ойын ойнау бала өмірінің ең қызықты кезеңі деуге де болады, сондай-ақ сабақтарда Воскобович әдістемесін, мысалы игровизорлар қолданамыз. Игровизорлармен ойынау барысында балалар сөздерді жеңіл есте сақтайды, логикалық ойлауын дамытады, мысалы «Ненің құйрығы?» ойыны.
Осыған орай баланың жас ерекшеліктеріне, сабақ тақырыбына сәйкес тиімді ойынды таңдай білу қажет екендігін ескердік.
Әсіресе орыс тілді балаларға қазақ тіліне қатысты сөздің дыбыстық құрамын меңгертуде, сөздік қорын дамытуда, сөздерді дұрыс айтуда орынды таңдалып қолданылған ойындарға ерекше көңіл бөлдік.
Осылайша, сабақтарда материалды оңай және қызықты ұсынғанда балаларға ақпаратты тезірек және жақсы есте сақтауға көмектеседі, олар тілді меңгереді және бұл болашақта оларға көмектеседі, ал бізге бұл уақытты қуанышпен өткізуге көмектеседі. Біздің ұранымыз – «Көңіл көтере отырып, оқимын». Қазақ тілі басқалармен бірдей, оны игеруге болады. Тек оқытуда жүйелі және заманауи тәсіл қажет. Мақаланы Абай Құнанбаевтың қазақ тіліне деген сүйіспеншілігі туралы сөздерімен аяқтағым келеді: «Әр елдің тілін, өнерін білген кісі онымен бірдейлік пікірлесе алады, аса арсыздана жалынбайды».
Қолданылған әдебиеттер
- «Халық бірлігі және жүйелі реформалар - елдің өркендеуінің берік негізі» Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауы (7-тармақ).
- Мектеп жасына дейінгі балаларға қазақ тілін оқыту бойынша әдістемелік ұсынымдар, Нұр-Сұлтан, 2021, 3-бет).
- Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік бағдарламасының мазмұнын іске асыру үшін өтпелі тақырыптарды пайдалану жөніндегі әдістемелік ұсынымдар, Астана, 2017 (1-қосымша, 2020 жылғы 24 қыркүйек).